Bakıcı Sözleşmesi

Bakıcı istihdam etmek, bir hizmet alımının ötesinde, aile mahremiyetine ve sevdiklerinizin bakımına dair büyük bir sorumluluk gerektirir. Bu ilişkinin hem profesyonel hem de yasal zeminini sağlamlaştıran en önemli araç, Bakıcı Sözleşmesi‘dir.

Türkiye’de ev hizmetlerinde çalışan bakıcılar, 4857 sayılı İş Kanunu’nun kapsamı dışında olup, hukuki ilişkileri esas olarak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) hükümleri çerçevesinde düzenlenir. Dolayısıyla, bir bakıcı sözleşmesi hazırlarken, TBK’nın Hizmet Sözleşmeleri’ne dair maddelerini temel almak ve SGK mevzuatına uygun hareket etmek zorunludur.

Sözleşmenin Hukuki Zemini ve Önemi

Bir Bakıcı Sözleşmesi imzalamak, sadece maaş ve çalışma saatlerini belirlemekten ibaret değildir. Bu belge; bakıcının görev ve sorumluluklarını, işverenin yasal yükümlülüklerini, çalışma koşullarını, izin haklarını ve sözleşmenin fesih şartlarını netleştirerek, ileride oluşabilecek iş hukuku ve tazminat anlaşmazlıklarının önüne geçer.

Hukuki Not: Bir yıldan uzun süreli hizmet sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunludur (TBK m. 431). Bakıcı sözleşmesi genellikle Belirli Süreli Hizmet Sözleşmesi şeklinde düzenlenir ve her iki taraf için de hukuki güvence sağlar.

Sözleşmenin Zorunlu Temel Maddeleri

Bir bakıcı sözleşmesinde yasal olarak bulunması gereken temel unsurlar ve işverenin detaylandırması gereken özel maddeler aşağıda listelenmiştir.

Taraflar ve Tanımlar

Bu bölüm, sözleşmenin yasal geçerliliği için kritik öneme sahiptir.

İşveren (Hizmet Alan): Adı, soyadı, T.C. Kimlik Numarası ve daimi ikamet adresi. SGK kaydında işveren olarak görünecek kişi olmalıdır.
Çalışan (Yardımcı Kişi): Adı, soyadı, T.C. Kimlik Numarası (Yabancı Uyruklular için Pasaport/Yabancı Kimlik Numarası), uyruğu ve güncel ikamet adresi.
Bakıma Konu Kişi: Bakımı üstlenilen kişinin (Çocuk/Yaşlı/Hasta) adı, soyadı ve doğum tarihi/hastalık durumu.

Sözleşmenin Konusu ve Görev Tanımı

Bu, sözleşmenin en özel ve detaylı olması gereken bölümüdür. Net bir görev tanımı, bakıcının sınırlarını bilmesini sağlar ve “fazla iş” tartışmalarını önler.

Sözleşmenin Konusu: Çalışanın, İşveren’in belirlediği adreste, belirlenen süre boyunca, bakıma konu kişinin/kişilerin genel refakat ve bakım hizmetlerini üstlenmesi.
Detaylı Görevler (Çocuk/Yaşlı Bakımı):
- Çocuk: Beslenme (yemek hazırlama dahil), uyku düzeni takibi, kişisel hijyen, eğitim ve gelişim faaliyetleri, okul/kreş götürme/getirme.
- Yaşlı/Hasta: İlaç takibi, kişisel bakım ve temizlik, doktor randevularına refakat, fiziksel hareketlere destek, beslenme düzeninin sağlanması.
Hariç Tutulan Görevler: Bakıcıdan beklenecek hizmetin ev hizmetleri kapsamında olmadığı, yalnızca bakımla ilgili olduğu netleştirilmelidir. (Örn: Aileye ait tüm evin genel temizliği, ütü ve çamaşır gibi görevler hariçtir.)
Yatılılık Durumu: Yatılı çalışılıp çalışılmayacağı, yatılı ise yatılı kalmanın mesaiye dahil olmadığı (dinlenme/barınma olarak sağlandığı) net bir şekilde belirtilmelidir.

Çalışma Süresi ve Ücret Koşulları

Bu maddeler, yasal hakların korunması açısından en titizlikle hazırlanması gereken alandır.

Çalışmaya Başlama Tarihi: Sözleşmenin fiilen başladığı tarih.
Sözleşme Süresi: Belirli süreli (Örn: 1 yıl) veya Belirsiz süreli olduğu belirtilmelidir.
Haftalık Çalışma Süresi: Haftalık toplam çalışma saati (TBK’daki yasal limitler ve mesai kavramı dikkate alınmalıdır).
Haftalık Dinlenme Günü (Hafta Tatili): Çalışanın hak ettiği haftalık en az bir tam gün tatil (genellikle Pazar) net olarak belirtilmelidir (TBK m. 421).
Ücret Miktarı: Bakıcının alacağı aylık net ücret, Türk Lirası cinsinden ve asgari ücretten düşük olmamak kaydıyla açıkça yazılmalıdır.
Ödeme Şekli ve Zamanı: Ücretin banka hesabına mı, elden mi ödeneceği ve ödeneceği gün (genellikle takip eden ayın ilk haftası) belirtilmelidir.
Fazla Çalışma (Mesai) Ücreti: Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde çalışılması durumunda ödenecek ek ücretin miktarı (TBK’ya göre normal ücretin en az %50 fazlası) açıkça belirlenmelidir.

İzin ve Tatil Hakları

Yıllık Ücretli İzin: Bakıcının bir yılı doldurması halinde hak edeceği yıllık ücretli izin süresi (TBK m. 422: En az 14 gün, 50 yaş üstü için en az 21 gün).
Ulusal Bayram ve Genel Tatiller: Bu günlerde çalışılıp çalışılmayacağı, çalışılırsa ödenecek ücret netleştirilmelidir.
Hastalık ve Mazeret İzinleri: Hastalık veya önemli mazeret durumunda izin kullanım kuralları.

Sosyal Güvenlik ve Sigorta

SGK Yükümlülüğü: İşveren, çalışanın 5510 Sayılı Kanun Ek-9 maddesi uyarınca SGK primlerini (10 gün ve üzeri çalışanlar için) eksiksiz ve zamanında yatırmayı taahhüt etmelidir. Bu madde, sözleşmede yer alan en önemli yasal güvencelerden biridir.
Sağlık ve İş Güvenliği: İşverenin, evdeki iş güvenliği ve sağlığı tedbirlerini sağlama yükümlülüğü.

Özel Şartlar ve Ev Kuralları

Bu kısım, ailelerin kendi hassasiyetlerine göre şekillendirebileceği, kültürel ve etik beklentileri içeren maddedir.

Gizlilik Taahhüdü: Çalışanın, aile mahremiyeti, özel bilgiler ve evde gördükleri hakkında üçüncü kişilerle kesinlikle bilgi paylaşmayacağına dair taahhüdü.
Telefon/İnternet Kullanımı: Çalışma saatleri içinde kişisel telefon/internet kullanımının sınırları.
Kamera/İzleme Sistemleri: Evde güvenlik kamerası varsa, bakıcının bundan haberdar olduğu ve rıza gösterdiği beyanı (Yasal zorunluluk).
Üçüncü Şahıs Kabulü: Bakıcının çalışma saatleri içinde eve misafir kabul etme yasağı.

Sözleşmenin Feshi ve Tazminatlar

Sözleşmenin sona ermesi durumunda izlenecek yollar belirtilmelidir.

Bildirim Süreleri: Belirsiz süreli sözleşmelerde veya belirli süreli sözleşmenin süresinden önce feshedilmek istenmesi durumunda uyulması gereken bildirim süreleri (TBK m. 432).
Haklı Fesih Nedenleri: İşverenin veya çalışanın haklı fesih yapabileceği durumlar (Örn: Güven kaybı, görevi ihmal, maaşın ödenmemesi).
Kötü Niyet Tazminatı: Ev hizmetlerinde çalışanlar İş Kanunu kapsamında Kıdem Tazminatı alamasalar da, sözleşmenin kötü niyetle feshedilmesi durumunda (TBK m. 434) Kötü Niyet Tazminatı hakkı bulunmaktadır.

Sözleşmede Dikkat Edilmesi Gereken Kritik İpuçları

Her Detay Yazılı Olmalı: Sözlü anlaşmaların hukuki karşılığı zayıftır. Ücret, izin, görevler ve yatılılık gibi her önemli detay yazılıp imzalanmalıdır.
Yabancı Dil Sorunu: Eğer bakıcı Türkçe bilmiyorsa, sözleşme kendi ana diline noter onaylı tercüme edilmeli ve bakıcının anladığına dair beyanı sözleşmede yer almalıdır.
SGK Bildirimi: Sözleşme imzalandıktan hemen sonra, en geç bir ay içinde SGK bildirimi yapılmalıdır. Sözleşme, SGK bildirimini yapma zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.
Tazminat Kontrolü: Bakıcının İş Kanunu’na tabi olmaması, işçilik alacaklarının (ücret, fazla mesai, hafta tatili ücreti) Borçlar Kanunu çerçevesinde ödeneceği anlamına gelir. Bu hakların sözleşmede netleştirilmesi, ileride doğacak dava riskini azaltır.