Demans hastalarına doğru bakım, hem hastanın yaşam kalitesini artırır hem de bakıcının yükünü hafifletir.
Demans Nedir?
Demans, beyin hücrelerinin işlevlerini yitirmesiyle oluşan ilerleyici bir hastalıktır. Hafıza kaybı, düşünme, iletişim, karar verme ve günlük işleri sürdürmede zorlanma gibi belirtilerle kendini gösterir. Alzheimer hastalığı, demansın en yaygın türüdür.
Demans genellikle yaşlılıkla ilişkilendirilse de, genç bireylerde de görülebilir. Hastalığın kesin bir tedavisi yoktur; ancak uygun bakım ve destekle hastanın yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir.
Demans Hastalarına Bakımın Temel İlkeleri
Demanslı bireylerin bakımında temel amaç, onların güvenliğini sağlamak, günlük yaşam becerilerini desteklemek ve psikolojik olarak rahat hissetmelerine yardımcı olmaktır.
1. Sabırlı ve Anlayışlı Olun
Demans hastaları zamanla tanıdıkları kişileri, yerleri ve olayları unutabilirler. Bu durum hem hasta hem de yakınları için duygusal açıdan zordur. Sabır, empati ve anlayış bu süreçte en önemli anahtarlardır.
2. Rutin Oluşturun
Demans hastaları değişikliklere karşı hassastır. Günlük bir rutin belirlemek; yemek saatleri, banyo, ilaç kullanımı gibi konularda düzen sağlayarak hastaya güven verir ve kafa karışıklığını azaltır.
3. Çevreyi Güvenli Hale Getirin
Demans hastaları çevrelerini algılamakta zorlanabilir. Düşme riskine karşı halı kenarları, sivri köşeler ve kaygan zeminler düzeltilmelidir. Gaz, elektrik gibi sistemler kontrol altında tutulmalı ve kesici aletler kolay ulaşılmayacak yerlerde olmalıdır.
Demanslı Bireylerle Etkili İletişim Kurma
Net ve Basit Konuşun
Karmaşık cümlelerden kaçının. Yavaş, açık ve nazik bir ses tonuyla konuşun. Tek bir fikir veya talimat vererek karışıklığı önleyin.
Göz Teması ve Dokunsal Destek
Göz teması kurmak güven duygusu yaratır. Nazik bir el dokunuşu veya omuza temas, destek hissini artırır.
Onaylayıcı Dil Kullanın
Yanlış bir şey söylediğinde ya da hatırlayamadığında düzeltmek yerine, onu rahatlatıcı şekilde yanıtlayın. “Evet, seni anlıyorum” gibi cümleler kaygıyı azaltır.
Günlük Yaşam Aktiviteleri Nasıl Yönetilmeli?
Giyinme ve Kişisel Bakım
Giyinmeyi kolaylaştıracak kıyafetler tercih edilmelidir. Düğmesiz, rahat giysiler; lastikli ayakkabılar faydalı olabilir. Lavabo, tuvalet gibi alanlara destek barları eklemek kişinin kendi başına hareket etmesine yardımcı olur.
Beslenme ve Sıvı Alımı
Demans hastaları yemek yemeyi unutabilir veya ne zaman yemek yemesi gerektiğini bilemeyebilir. Öğünler saatli ve düzenli olmalı. Yeterli sıvı alımı teşvik edilmeli; renkli bardaklar veya pipetli şişeler kullanılabilir.
Fiziksel Aktivite
Yürüyüş, hafif egzersizler ve dışarıda zaman geçirmek hem fiziksel sağlığı hem de ruh halini iyileştirir. Egzersiz, uyku düzenini de olumlu etkiler.
Davranışsal Değişikliklerle Nasıl Başa Çıkılır?
Demans hastalarında huzursuzluk, şüphecilik, uyku düzensizlikleri, hatta zaman zaman agresyon görülebilir. Bu durumlar hastalığın bir parçasıdır.
Sakinleştirici Bir Ortam Yaratın
Gürültülü ortamlar veya ani değişiklikler huzursuzluğu artırabilir. Odayı loş ışıkla aydınlatmak, sakin müzikler dinletmek faydalı olabilir.
Stres Kaynaklarını Tanımlayın
Davranışsal değişiklikler genellikle bir strese tepkidir. Açlık, yorgunluk, ağrı veya yalnızlık gibi sebepler araştırılmalı ve giderilmeye çalışılmalıdır.
Demans Hastasına Evde Bakım mı, Profesyonel Destek mi?
Demans ilerledikçe bakım ihtiyacı da artar. Hafif demans vakalarında evde bakım uygun olabilir. Ancak hastalık orta-ağır seviyeye ulaştığında 24 saatlik bakım ihtiyacı doğabilir.
Evde Bakımın Artıları
-
Aile ortamı hasta için daha tanıdık ve huzurludur.
-
Masraflar bakım evlerine göre daha düşük olabilir.
Profesyonel Bakım Gerektiren Durumlar
-
Hasta yürüyemiyorsa veya sürekli gözetim gerekiyorsa.
-
Davranışsal sorunlar, geceleri huzursuzluk gibi durumlar arttıysa.
-
Bakıcı olarak siz fiziksel veya psikolojik olarak zorlanıyorsanız.
Demanslı Yakını Olanlara Tavsiyeler
Kendinize de Zaman Ayırın
Bakım veren kişilerin tükenmişlik yaşamaması için mola vermesi, hobi edinmesi ve sosyal destek alması çok önemlidir.
Destek Gruplarına Katılın
Benzer durumda olan bireylerle deneyim paylaşımı, hem bilgi sağlar hem de moral verir.
Profesyonel Danışmanlık Alın
Hem hasta hem de bakıcı için psikolojik destek almak süreci sağlıklı bir şekilde yönetmek için çok değerlidir.
Demans Bakımında Sık Yapılan Hatalar
-
Hastayı sürekli düzeltmek, onunla tartışmak.
-
Onu çocuk gibi davranmaya zorlamak.
-
Kendi başına bir şey yapmasına izin vermemek.
-
Aşırı koruyucu davranarak bağımsızlığını yok saymak.
Unutmayın, demans hastası hâlâ bir bireydir ve saygı, sevgi, sabır ister.
Demans Bakımı Bir Ekip İşidir
Demanslı bireylerin bakımında en önemli unsur, sevgi dolu ve bilinçli bir yaklaşımdır. Bu süreçte doktor, hemşire, fizyoterapist, psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve gerektiğinde profesyonel bakıcıların iş birliği içinde çalışması gereklidir.
Hasta bireyin kişilik özelliklerine, yaşam tarzına ve hastalığın evresine uygun bir bakım planı yapılmalı; bu plana sadık kalınmalıdır.
